Zalmen Zylbercweig

---

Życiorys

Zalmen Zylbercweig, urodzony w Ozorkowie, pochodził z rodziny związanej z Malbim. Jego ojcem był Cwi Hirsch Zylbercweig, znany żydowski pisarz. W 1897 roku cała rodzina przeniosła się do Łodzi, gdzie młody Zalmen uczęszczał do chederu, a później kontynuował naukę w jesziwie rabina Icchaka Jakoba Reinesa, zlokalizowanej w Lidzie. Swoje pierwsze kroki w dorosłym życiu stawiał jako rolnik, jednak szybko przeszedł do działalności handlowej.

Zylbercweig miał również talent literacki; w młodości tworzył humorystyczne sztuki oraz przekładał na jidysz utwory wybitnych europejskich autorów. W latach 1909–1910 jego prace ukazywały się w Eyropeishe literatur Awroma Rajzena. W 1910 roku zadebiutował tłumaczeniem sztuki Janusza Korczaka, które opublikowano w gazecie Łodzier Togblat, gdzie Zylbercweig został zatrudniony w 1912 roku.

Rok 1912 to okres, gdy zdecydował się na dalsze angażowanie się w teatr, prowadząc amatorski żydowski zespół teatralny „LIDA”. W 1913 roku pracował nad tłumaczeniami repertuaru w teatrze Scala w Łodzi, a okres 1915–1918 spędził współpracując z wędrowną trupą teatralną, dla której pisał sztuki i adaptacje znanych europejskich dzieł. W latach 1915–1924 pełnił funkcję redaktora w Łodzier Togblat, gdzie publikował różnorodne teksty, w tym felietony, artykuły polityczne, humoreski i recenzje książek oraz muzyki związanej z teatrem jidysz.

Jako utalentowany tłumacz, przetłumaczył na jidysz inne znane osobistości takich jak Alexandre Dumas, William Shakespeare, Hermann Sudermann, Bernard Shaw, Henrik Ibsen, Herman Heijerman, Leonid Andreyev, Fiodor Dostojewski, Arthur Schnitzler oraz Octave Mirbeau. W 1924 roku napisał komedię Poznański un Kon nt dotyczącą łódzkich fabrykantów, która miała swoje premiery w teatrze Scala. Od 1922 roku współredagował tygodniki Teater un Kino oraz Teater un Kunst, ponadto redagował takie czasopisma jak Literatura, Yugend, Di jetsige cajt i zamieszczał artykuły w znanych publikacjach drukowanych.”, w tym Fraje erd, Heftn far literatur, Der idisher zhurnalist w Warszawie oraz Keneder odler w Montrealu.

W 1924 roku Zylbercweig przeniósł się do Izraela jako korespondent dla gazet jidysz, a między 1927 a 1927 roku osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Po przybyciu do USA podróżował po gminach żydowskich na całym świecie w poszukiwaniu materiałów do swojego dzieła Leksykonu Teatru Jidysz. W 1937 roku zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie znacząco wpłynął na funkcjonowanie amerykańskiego oddziału YIVO. Był również czynny w Jewish National Workers Alliance oraz przewodniczył United Emergency Relief Committee for the City of Lodz. W 1948 roku osiedlił się w Los Angeles, gdzie razem z żoną Celią prowadził audycję Zylbercweig Jidysz Radio Hour oraz przewodniczył Komitetowi ds. Edukacji Jidysz i lokalnemu oddziałowi YIVO.

Życie prywatne

Zylbercweig miał dwie żony. Jego pierwsza żona nosiła imię Miriam, a drugą wybraną była aktorka jidysz, Celia Zuckerberg.

Publikacje

Oto przegląd wybitnych publikacji Zalmena Zylbercweiga, które miały znaczący wpływ na rozwój teatru jidysz oraz jego dokumentację.

• Leksikon fun yidishn teater t. I-VI (1931–1969),
• Hintern forhang (Za kurtyną),
• artykuły i epizody z teatru jidysz (Wilno, 1928),
• Vos der jidisher aktyor dertseylt, kuryozn un epizodn (O czym opowiada aktor jidysz, ciekawostki i epizody) (Wilno, 1928),
• Teater-zikhroynes (Pamiętniki teatru, Wilno, 1928),
• Avrom goldfaden un zigmunt mogulesko (Abraham Goldfaden i Zygmunt Mogulesko) (inne języki, Buenos Aires, 1936),
• Teater-figurn (Osobowości teatralne, Buenos Aires, 1936),
• Albom fun jidishn teater (Album teatru jidysz, 1937),
• Velt fun Yaakov Gordin (Świat Jakuba Gordina, 1964),
• Velt fun Ester Rokhl Kaminska (Świat Estery Rachel Kamińskiej, 1969).

Te dzieła nie tylko prezentują bogatą historię teatrów jidysz, ale także ukazują kluczowe postacie i wydarzenia związane z tym nurtem kultury.

---

Oceń: Zalmen Zylbercweig

---